کنتاکتور ها و راه اندازهای الکترومکانیکی فشار ضعیف

کنتاکتور که یکی از اساسی ترین تجهیزات صنعت برق هست نیاز به یه بررسی جامع و معرفی کامل داره که در این مقاله از همیار اتوماسیون صنعتی به این موضوع می پردازیم

تعریف کنتاکتور

یک کلید کنترل شونده (الکترو مغناطیسی) به صورت الکتریکی است که برای کلیدزنی یک مدار قدرت یا کنترل مورد استفاده قرار می‌گیرد. کنتاکتور شباهت زیادی به رله دارد، با این تفاوت که کنتاکتور برای کاربردهای آمپر بالا به کار می‌رود.(سرعت قطع و وصل کنتاکتور نسبت به رله کم است )

انواع کنتاکتور

کنتاکتور مکانیکی mechanical contactor

کنتاکتور مکانیکی وسیله قطع و وصل مکانیکی است که تنها یک وضع سکون دارد و به طریق غیردستی عمل میکنـد و قـادر بـه قطـع و وصل و عبور جریان در شرایط عادی مدار از جمله شرایط اضافه بار بهره برداری میباشد.

کنتاکتور الکترومغناطیسی electromagnetic contactor

کنتاکتوری که نیروی بستن کنتاکتهای اصلی در شرایط عادی باز (normally open) یا بازکردن کنتاکتهـای اصـلی در شرایط عادی بسته (normally closed) به وسیله آهنربای الکتریکی تامین میشود.

کنتاکتور بادی pneumatic contactor

کنتاکتوری که نیروی بستن کنتاکتهای قدرت در حالت عادی بار یا بازکردن کنتاکـتهـای در حالـت عـادی بسـته آن توسط وسیلهای با استفاده از هوای فشرده، بدون کاربری لوازم الکتریکی تامین میشود.

کنتاکتور الکتریکی– بادی electro – pneumatic contactor

کنتاکتوری که نیروی بستن کنتاکتهای قدرت درحالت عادی باز، یا بازکردن کنتاکـتهـای در حالـت عـادی بسـته آن توسط وسیله ای با استفاده از هوای فشرده، تحت فرمان شیرهای الکتریکی تامین شود.

کنتاکتور ضامندار latched contactor

کنتاکتوری که پس از قطع تحریک، از بازگشت اجزای متحرک آن به وضع سکون توسط ضامن جلوگیری شود. ضـامن
ممکن است به طریق مکانیکی، الکترومغناطیسی، بادی و غیره باشد.

کنتاکتور خلاء (یا راه انداز) vacuum contactor or starter

کنتاکتور یا راه اندازی که کنتاکت های اصلی آن درون محفظه بسیار خلاء شده باز و بسته میشود.

وضع سکون یک کنتاکتور (position of rest of a contactor)

وضعیت قرارگرفتن اجزای متحرک کنتاکتور هنگام عدم تحریک وسیله آهنربایی الکتریکی یا وسیله هوای فشرده.

راه انداز (starter)

مجموعه کلیه وسایل قطع و وصل لازم برای راه اندازی و توقف یک موتور همراه با حفاظت اضافه بار مناسب.

 راه انداز مستقیم (برروی خط ) direct – on- line –starter

راه اندازی که ولتاژ خط را در یک مرحله به ترمینالهای اتصال موتور متصل میکند.

راه انداز ستاره – مثلث(star- delta starter)

راه اندازی که در موتورهای القایی سه فاز در وضعیت راه اندازی سیم پیچ های استاتور (stator) بـه صـورت سـتاره متصـل میشود و در موقعیت نهایی کار موتور به صورت مثلثی اتصال مییابد.

راه انداز اتوترانسفورمر(auto- transformer starter)

راه اندازی که برای راه اندازی از یک یا چند ولتاژ کاهش یافته به وسیله یک اتوترانسفورمر استفاده میکند.

 راه انداز با استاتور رئوستایی(rheostatic static starter)

راه انداز رئوستایی مورد استفاده در موتورهای قفسـه ای (squirrel cage motor) کـه در دوره راه انـدازی یـک یـا چنـد مقاومت پیش بینی شده در مدار استاتور را به ترتیب حذف میکند.

راه انداز ترکیبی (combination starter)

تجهیزاتی شامل یک راه انداز، یک وسیله کلیدزنی دستی بیرونی ویک وسیله حفاظت در برابر اتصال کوتـاه، کـه در یـک محفظه اختصاصی سیمکشی و نصب شده باشد.

وسایل کلیدزنی و اتصال کوتاه حفاظتی ممکن است شـامل یـک فیـوز، یک کلید با فیوز یا با قطع کننده مدار با عملکرد جداکنندگی یا بدون آن باشد

راه انداز الکترومغناطیسی (electromagnetic starter)

راه اندازی که نیروی بستن کنتاکتهای اصلی آن به وسیله یک آهنربای الکتریکی تامین میشود.

گذار باز (با راه انداز اتوترانسفورمر یا راه انداز ستاره– مثلث)
open transition with an auto- transformer starter or star- delta starter)

ترتیب مداری که تغذیه موتور را هنگام تغییر از یک مرحله به مرحله دیگر قطع و وصل میکند.

گذار بسته (با راهانداز اتوترانسفورمر یا راهانداز ستاره– مثلث)
Closed transition with an auto-transformer starter or star- delta starter)

ترتیب مداری که تغذیه موتور را هنگام تغییر از یک مرحله به مرحله دیگر(حتی به طور لحظهای)  قطع نمیکند.

طبقه بندی

کنتاکتورها و راه اندازهای موتور ممکن است به شرح زیر طبقه بندی شود:

بر حسب نوع تجهیزات

• کنتاکتور
• راه انداز مستقیم بر روی خط برق متناوب
• راه انداز ستاره –  مثلث
• راه انداز اتوترانسفورمر دو پله
• راه انداز با روتور رئوستایی
• راه انداز ترکیبی یا حفاظت شده

بر حسب تعداد قطبها

بر حسب نوع جریان a.c یا d.c

بر حسب محیط واسط قطع ( ،هوا، روغن گاز، خلاء و غیره )

بر حسب شرایط عملکرد دستگاه

بر حسب روش اتصال برای انواع مخصوص راه اندازها

• راه انداز گذار باز(open transition starter)
• راه انداز گذار بسته(closed transition starter)

اطلاعات لازم و نشانه گذاری

اطلاعات زیر باید بر روی پلاک شناسایی به صورت ماندگار و خوانا درج شود:

• نام سازنده یا علامت تجاری آن
• مشخص نمودن نوع یا شماره سری
• شماره استاندارد مورد مطابقت

اطلاعات زیر باید بر روی پلاک شناسایی یا بدنه کنتاکتور و یا مدارک سازنده درج شود:

• ولتاژهای اسمی بهره برداری
• رده کاربری (به جدول پایین صفحه)  و جریانهای اسمی بهره بـرداری (یـا تـوان اسـمی)، در ولتاژهـای اسـمی بهره برداری
• مقدار فرکانس یا نشانه .d.c یا علامت یا نماد آن
• مدت اسمی کار [ ۸ساعته، کار مداوم (uninterrupted duty) متناوب، موقت، یا دورهای ]
• ظرفیت قطع و وصل یا رده کاربری
• ولتاژ اسمی عایق بندی
• ولتاژ اسمی ایستادگی در برابر ضربه الکتریکی
• کد IP در مورد تجهیزات دارای محفظه
• درجه آلودگی
• جریان اسمی اتصال کوتاه مشروط و نوع هماهنگی با وسایل پشتیبان حفاظت در برابر اتصال کوتاه
• اضافه ولتاژهای کلیدزنی

اطلاعات زیر در مورد مدارهای کنترل باید بر روی سیمپیچ یا بر روی دستگاه درج شود:

• ولتاژ اسمی مدار کنترل ،( UC) نوع جریان و فرکانس اسمی
• در صورت لزوم نوع جریان، فرکانس اسمی، و ولتاژ اسمی تغذیه کنترل (U S)
• نرخ اسمی فشار هوای فشرده و محدودیتهای آن
• نرخ اسمی مدارهای کنترل
• ویژگیهای رله ها و رهاسازهای اضافه بار

اطلاعات اضافی برای انواع معینی از کنتاکتورها وراه اندازها

• دیاگرام مدار
• شدت استارت(severity of start)
• زمان راه اندازی
• راه اندازی اتوترانسفورمر
• ولتاژهای راه اندازی در ترمینالها
• کنتاکتورها و راه اندازهای خلاء
• حداکثر ارتفاع مجاز در محل نصب،در صورتی که از ۲۰۰۰متر کمتر باشد.
• تعیین شرایط محیطی A یا B
• شرایط ویژه مانند هادیهای شیلددار یا به هم تابیده

انتخاب نوع کنتاکتور و راه انداز:

قدرت اسمی کنتاکتور ها و راه اندازها بر حسب اندازه و نوع باری که برای آن طراحی شده اند تعیین میشود.

انتخـاب نـوع کنتاکتور ها و راه اندازها باید متناسب با رده کاربری و موارد استفاده از آنها صورت گیرد.

اینگونه تجهیزات باید بـر اسـاس طبقه بندی رده کاربری مندرج در استاندارد IEC 60947-4-1 انتخاب شود.

طبقه بنـدی انـواع کنتاکتور هـا و راه انـدازها و موارد استفاده از آنها در جدول زیر مشخص شده است

موارد استفاده انواع کنتاکتورها و راه اندازها در جریان متناوب

موارد استفاده انواع کنتاکتورها و راه اندازها در جریان مستقیم